هشدارهای سه‌گانه رهبری درباره اخلاق سیاسی
«موجودى كه نامش آدمى است، با تمييز خوب از بد و شايست از ناشايست آدمى شده است.1» ضرورت اخلاق‌مداری در جوامع انسانی و به‌خصوص از نوع اسلامی آن، امری خدشه‌ناپذیر است. اما این‌كه چرا رعایت این امر بدیهی یكی از موضوعات اصلی و خبرساز در فضای سیاسی ایران شده است- تا حدی كه رهبر انقلاب نیز دراین‌باره موضع‌گیری كنند- جای بحث دارد.
با آغاز رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری دهم و حتی قبل از آن، فضای سیاسی و تبلیغاتی كشور به‌طور بی‌سابقه‌ای شور و حرارت گرفت. متأسفانه در این بین، بی‌اخلاقی و بی‌انصافی‌هایی نیز از سوی گروه‌ها و شخصیت‌های مختلف صورت پذیرفت؛ مسئله‌ای كه رهبر انقلاب از ابتدای سال 88 و در سخنان خود در مشهد مقدس، به كاندیداها و طرفداران آنها هشدار داده بودند. اما هرچه كه فضای سیاسی كشور به برگزاری انتخابات نزدیك‌تر شد، این نگرانی بیشتر ظهور و بروز پیدا كرد. بی‌انصافی و سیاه‌نمایی نسبت به عملكرد دولت، دستاوردهای انقلاب اسلامی، افراد و گروه‌های مختلف سیاسی از جمله آن‌هاست.
اما حوادث و فتنه پس از انتخابات 88 به این مسئله دامن زد به‌طوری‌كه رفتارها و گفتارهای غیر اخلاقی و غیر منصفانه همراه با هتاكی، هتك حرمت، افترا، نسبت‌های ناروا و... در فضای سیاسی كشور، رشد چشمگیری داشت. رهبر انقلاب نیز به غیر از تذكرات خصوصی، بارها و به مناسبت‌های مختلف، صریحاً این برخوردها را رد كردند. همچنین ایشان در آخرین رهنمودهای خود در دیدار با نمایندگان مجلس خبرگان، بار دیگر به این بی‌اخلاقی‌ها اشاره كرده و خطاب به گروه‌های مختلف، درباره ادامه این رفتارها هشدار دادند.
به دلیل اهمیت موضوع و تكرار هشدارهای حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نسبت به این مسائل، در گزارشی به بررسی مواضع ایشان درباره رعایت موازین اخلاقی و خارج نشدن از جاده انصاف، در سال 89 می‌پردازیم:
• نخستین هشدار
خرداد ماه سال جاری آیت‌الله خامنه‌ای در سالروز ارتحال امام(ره) با قرائت آیه «يا ايّها الّذين امنوا اتّقوا اللَّه و قولوا قولا سديداً2» مسئله قول سدید را مطرح كردند: «من ميخواهم عرض بكنم به جوانان عزيزمان، جوانهاى انقلابى و مؤمن و عاشق امام، كه حرف ميزنند، مينويسند، اقدام ميكنند؛ كاملاً رعايت كنيد. اينجور نباشد كه مخالفت با يك كسى، ما را وادار كند كه نسبت به آن كس از جاده حق تعدى كنيم، تجاوز كنيم، ظلم كنيم ... درباره زيدى كه شما او را قبول نداريد، دو جور ميشود حرف زد: يك جور آنچنانى كه درست منطبق با حق است، يك جور هم آنچنانى كه در آن آميزه‌اى از ظلم وجود دارد. اين دومى بد است، بايد از آن پرهيز كرد. درست همانى كه حق است، صدق است و شما در دادگاه عدل اله ميتوانيد راجع به آن توضيح دهيد، بگوئيد، نه بيشتر.»
این توصیه صریح بود و به همه گروه‌ها و شخصیت‌های فعال در عرصه سیاسی كشور برمی‌گشت اما برخی، با مخاطب قرار دادن طرف مقابل و مخالفین خود، سعی كردند توپ را در زمین دیگری بیاندازند. در حالی‌كه رعایت شؤون اخلاقی در جامعه وظیفه همگان است.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی دراین‌باره معتقدند: «در نظام اسلامی همه ما مسئولیم و مسئولیت برای مسئول، مسبوق به صیانت و سیاست نفس است... هر مسئولی قبل از سیاست‌مداری نسبت به دیگران، باید سیاست‌مدار داخلی نفس خود باشد. در درون انسان خواسته‌های زیادی هست كه اگر انسان، سیاست‌مدار نباشد و آنها را تعدیل نكند، قبل از این‌كه برای نجات دیگران قدم بردارد، خود در مهلكه گمراهی و ضلالت فرو می‌رود.3»
متاسفانه سخنان رهبری در حرم امام(ره) نیز به دلیل تنش‌های سیاسی به‌وجود آمده پیش از آغاز سخنرانی معظم‌له، كمتر مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت؛ چراكه باز هم برخی گروه‌ها و اشخاص، سعی كردند تا با ایراد اتهام به یكدیگر، مسائل و حواشی مراسم سالگرد ارتحال بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران را به دیگری نسبت دهند.
محمدحسین صفارهرندی درباره استفاده ابزاری از سخنان رهبری می‌گوید: «بدترین نوع رفتار این است كه بنا باشد كسانی كلام فرد را به نفع خودشان مصادره و از آن چماق درست كنند و قسمت‌هایی از سخنان ایشان را برای كوبیدن به فرق سر دیگران به كار برند ... بسیار مضحك به نظر می‌رسد كه آدم به طبیب مراجعه كند و برای بهبود خود دارو بگیرد و به جای مصرفش، آن را به دور از چشم دیگران و یا در منظر دیگران به درون چاه بریزد و یا همچنان بر مواضع اشتباه قبلی خود كه آلوده به بیماری است، بیشتر اصرار بورزد.4»
• هشدار دوم
كمتر از سه هفته از توصیه رهبر انقلاب در نماز جمعه 14خرداد گذشته بود كه اهانت به برخی مسئولین نظام توسط تعدادی از معترضین به تصویب قانونی درباره دانشگاه آزاد، به حواشی مراسم سالگرد حضرت امام(ره) اضافه و خبرساز شد. فردای آن روز و در دیدار با اعضای بسیجی هیئت علمی دانشگاه‌ها، رهبر انقلاب دومین هشدار علنی را اعلام كردند: «من بارها گفته‌ام: ظلم نكنيم. اين هم يكى از آن اساسى‌ترين كارهاست. ظلم چيز بدى و چيز خطرناكى است. ظلم فقط اين نيست كه آدم توى خيابان به يكى كشيده بزند. گاه يك كلمه نابجا عليه يك كسى كه مستحقش نيست، يك نوشته نابجا، يك حركت نابجا، ظلم محسوب ميشود. اين طهارت دل را و طهارت عمل را خيلى بايستى ملاحظه كرد ... زيادتر نگوئيد از آنچه كه هست، از آنچه كه بايد و شايد. منصف باشيم؛ عادل باشيم. اينها آن وظائف ماست. اينجور نيست كه ما چون مجاهديم، چون مبارزيم، چون انقلابى هستيم، بنابراين هر كسى كه از ما يك ذره- به خيال ما و با تشخيص ما- كمتر است، حق داريم كه درباره‌اش هر چى كه ميتوانيم بگوئيم.5»
درباره رواج بداخلاقی سیاسی و اهانت به مسئولان نظام، سیدمرتضی نبوی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام معتقد است: «نمی‌توان به بهانه انقلابی‌گری از بیان یا گفتمانی استفاده كرد كه سنخیتی با فرهنگ اسلامی ندارد. در طول تاریخ غالب مشكلات جامعه از افراط و تفریط پدید آمده است. گاهی تفریط انسان را به محافظه‌كاری، سكوت بی‌جا و سرباز زدن از وظایف وا می‌دارد و گاهی هم افراط، انقلابی‌ها را از مدار اخلاق، عدالت و تقوا خارج می‌سازد.6»
حضرت آیت‌الله مكارم شیرازی از مراجع تقلید نیز به‌تازگی در آغاز درس خارج فقه خود عنوان كردند: «اختلاف‌های سیاسی سبب نمی‌شود كه قلم و زبان روی حساب و كتاب نباشد. قلم و زبان‌ها باید روی حساب و كتاب باشد. ما باید مراقب باشیم كه نگویند در نظام اسلامی این مسائل رخ می‌دهد، افراد نیز باید مراقب باشند.7»
• آخرین هشدار
«من به بزرگان هم نصيحتى بكنم... مواضع درست گرفتن، حرف درست زدن، تحت تأثير خبرهاى دروغ قرار نگرفتن، اين هم وظيفه است. هزاران نفر در نظام اسلامى دارند محض رضاى خدا زحمت ميكشند و تلاش ميكنند و شب و روز خودشان را ميكُشند، براى اينكه طبق حركت اسلامى يك كارى انجام بگيرد، نظام اداره شود، وظائفِ بسيار سنگين انجام بگيرد؛ اما انسان يك خبر دروغى را بشنود، بنا كند همه اينها را زير سؤال بردن- مسئولين دولتى را، ديگران را، ديگران را- اين هم مصلحت نيست، اين هم خلاف است.» این نكته‌ای بود كه رهبر انقلاب بعد از هشدار خود به جوانان آن در دیدار با اعضای خبرگان رهبری بیان كردند.
آیت‌الله ممدوحی، عضو خبرگان رهبری در همین زمینه می‌گوید: «نبايد نسبت به شنيدن خبری كه در دروغ يا صحت آن شك وجود دارد، اعلام موضع كرد. عصبانيت در شنيدن برخی از خبرها، فضای تهمت را در جامعه گسترش خواهد داد.8»
اما رهبر انقلاب اسلامی در دیدار با اعضای خبرگان رهبری، در سخنانی صريح به همه به‌ويژه جوانان افزودند: «پيام من به همه كسانی كه حرف می‌زنند و يا در مطبوعات، وبلاگ‌ها و محيط های ديگر می‌نويسند اين است كه مخالفت كردن، رد كردن و محكوم كردن يك فكر سياسی و دينی يك چيز است و ابتلای به رفتار غير اخلاقی و دشنام و هتك حرمت چيز ديگر. من اين مسائل غير اخلاقی را قاطعانه و بطور كامل رد می‌كنم و نبايد انجام شود.»
آخرین و مهمترین نكته مربوط به موقعیت كنونی جمهوری اسلامی است. آیت‌الله خامنه‌ای ضمن بیان ضرورت حفظ آرامش در جامعه، تأكید كردند كه نباید كاری كنیم كه الگوی جمهوری اسلامی تضعیف شود. آیت‌الله امامی كاشانی در همین زمینه معتقد است:
«جامعه‌ای می‌تواند الگو باشد كه از نظر اخلاق هم جلو باشد، خلقش خلق انسانی باشد. پیغمبر اكرم(ص) رمز موفقیتش همین بود. البته قرآن، خود میدان دیگری دارد از نظر اعجاز و وحی. ولی اخلاق پیغمبر اكرم(ص) واقعاً نقش بسیار عجیبی داشت در دعوت جامعه بشری به اسلام. ما هم كه می‌خواهیم الگو باشیم برای جهان اسلام، انقلاب ما الگو باشد، باید دراین راستا حركت كنیم.9»
آیت‌الله آملی لاریجانی نیز دراین‌باره می‌گوید: «آلوده كردن فضای سياسی به ناهنجاری‌هايی مثل فحاشی و توهين و افتراء به نفع هيچ كسی نيست؛ چرا كه كشور و نظام ما اسلامی است، بنابراين بايد با عمل خودمان برای كل دنيا الگوسازی كنيم. اگر بنا باشد عده‌ای در صحنه سياسی كشور بخواهند رقيب خودشان را با اين روش از ميدان به‌دركنند، بدترين روش است.10»
واكنش‌ها و اظهارنظرها پیرامون سخنان رهبر انقلاب در دیدار با اعضای مجلس خبرگان، نشان‌دهنده این است كه ترمیم فضای اخلاقی كشور در حوزه سیاست، بیش از پیش به یك مطالبه عمومی تبدیل شده است.
با آغاز رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری دهم و حتی قبل از آن، فضای سیاسی و تبلیغاتی كشور به‌طور بی‌سابقه‌ای شور و حرارت گرفت. متأسفانه در این بین، بی‌اخلاقی و بی‌انصافی‌هایی نیز از سوی گروه‌ها و شخصیت‌های مختلف صورت پذیرفت؛ مسئله‌ای كه رهبر انقلاب از ابتدای سال 88 و در سخنان خود در مشهد مقدس، به كاندیداها و طرفداران آنها هشدار داده بودند. اما هرچه كه فضای سیاسی كشور به برگزاری انتخابات نزدیك‌تر شد، این نگرانی بیشتر ظهور و بروز پیدا كرد. بی‌انصافی و سیاه‌نمایی نسبت به عملكرد دولت، دستاوردهای انقلاب اسلامی، افراد و گروه‌های مختلف سیاسی از جمله آن‌هاست.
اما حوادث و فتنه پس از انتخابات 88 به این مسئله دامن زد به‌طوری‌كه رفتارها و گفتارهای غیر اخلاقی و غیر منصفانه همراه با هتاكی، هتك حرمت، افترا، نسبت‌های ناروا و... در فضای سیاسی كشور، رشد چشمگیری داشت. رهبر انقلاب نیز به غیر از تذكرات خصوصی، بارها و به مناسبت‌های مختلف، صریحاً این برخوردها را رد كردند. همچنین ایشان در آخرین رهنمودهای خود در دیدار با نمایندگان مجلس خبرگان، بار دیگر به این بی‌اخلاقی‌ها اشاره كرده و خطاب به گروه‌های مختلف، درباره ادامه این رفتارها هشدار دادند.
به دلیل اهمیت موضوع و تكرار هشدارهای حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نسبت به این مسائل، در گزارشی به بررسی مواضع ایشان درباره رعایت موازین اخلاقی و خارج نشدن از جاده انصاف، در سال 89 می‌پردازیم:
• نخستین هشدار
خرداد ماه سال جاری آیت‌الله خامنه‌ای در سالروز ارتحال امام(ره) با قرائت آیه «يا ايّها الّذين امنوا اتّقوا اللَّه و قولوا قولا سديداً2» مسئله قول سدید را مطرح كردند: «من ميخواهم عرض بكنم به جوانان عزيزمان، جوانهاى انقلابى و مؤمن و عاشق امام، كه حرف ميزنند، مينويسند، اقدام ميكنند؛ كاملاً رعايت كنيد. اينجور نباشد كه مخالفت با يك كسى، ما را وادار كند كه نسبت به آن كس از جاده حق تعدى كنيم، تجاوز كنيم، ظلم كنيم ... درباره زيدى كه شما او را قبول نداريد، دو جور ميشود حرف زد: يك جور آنچنانى كه درست منطبق با حق است، يك جور هم آنچنانى كه در آن آميزه‌اى از ظلم وجود دارد. اين دومى بد است، بايد از آن پرهيز كرد. درست همانى كه حق است، صدق است و شما در دادگاه عدل اله ميتوانيد راجع به آن توضيح دهيد، بگوئيد، نه بيشتر.»
این توصیه صریح بود و به همه گروه‌ها و شخصیت‌های فعال در عرصه سیاسی كشور برمی‌گشت اما برخی، با مخاطب قرار دادن طرف مقابل و مخالفین خود، سعی كردند توپ را در زمین دیگری بیاندازند. در حالی‌كه رعایت شؤون اخلاقی در جامعه وظیفه همگان است.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی دراین‌باره معتقدند: «در نظام اسلامی همه ما مسئولیم و مسئولیت برای مسئول، مسبوق به صیانت و سیاست نفس است... هر مسئولی قبل از سیاست‌مداری نسبت به دیگران، باید سیاست‌مدار داخلی نفس خود باشد. در درون انسان خواسته‌های زیادی هست كه اگر انسان، سیاست‌مدار نباشد و آنها را تعدیل نكند، قبل از این‌كه برای نجات دیگران قدم بردارد، خود در مهلكه گمراهی و ضلالت فرو می‌رود.3»
متاسفانه سخنان رهبری در حرم امام(ره) نیز به دلیل تنش‌های سیاسی به‌وجود آمده پیش از آغاز سخنرانی معظم‌له، كمتر مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت؛ چراكه باز هم برخی گروه‌ها و اشخاص، سعی كردند تا با ایراد اتهام به یكدیگر، مسائل و حواشی مراسم سالگرد ارتحال بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران را به دیگری نسبت دهند.
محمدحسین صفارهرندی درباره استفاده ابزاری از سخنان رهبری می‌گوید: «بدترین نوع رفتار این است كه بنا باشد كسانی كلام فرد را به نفع خودشان مصادره و از آن چماق درست كنند و قسمت‌هایی از سخنان ایشان را برای كوبیدن به فرق سر دیگران به كار برند ... بسیار مضحك به نظر می‌رسد كه آدم به طبیب مراجعه كند و برای بهبود خود دارو بگیرد و به جای مصرفش، آن را به دور از چشم دیگران و یا در منظر دیگران به درون چاه بریزد و یا همچنان بر مواضع اشتباه قبلی خود كه آلوده به بیماری است، بیشتر اصرار بورزد.4»
• هشدار دوم
كمتر از سه هفته از توصیه رهبر انقلاب در نماز جمعه 14خرداد گذشته بود كه اهانت به برخی مسئولین نظام توسط تعدادی از معترضین به تصویب قانونی درباره دانشگاه آزاد، به حواشی مراسم سالگرد حضرت امام(ره) اضافه و خبرساز شد. فردای آن روز و در دیدار با اعضای بسیجی هیئت علمی دانشگاه‌ها، رهبر انقلاب دومین هشدار علنی را اعلام كردند: «من بارها گفته‌ام: ظلم نكنيم. اين هم يكى از آن اساسى‌ترين كارهاست. ظلم چيز بدى و چيز خطرناكى است. ظلم فقط اين نيست كه آدم توى خيابان به يكى كشيده بزند. گاه يك كلمه نابجا عليه يك كسى كه مستحقش نيست، يك نوشته نابجا، يك حركت نابجا، ظلم محسوب ميشود. اين طهارت دل را و طهارت عمل را خيلى بايستى ملاحظه كرد ... زيادتر نگوئيد از آنچه كه هست، از آنچه كه بايد و شايد. منصف باشيم؛ عادل باشيم. اينها آن وظائف ماست. اينجور نيست كه ما چون مجاهديم، چون مبارزيم، چون انقلابى هستيم، بنابراين هر كسى كه از ما يك ذره- به خيال ما و با تشخيص ما- كمتر است، حق داريم كه درباره‌اش هر چى كه ميتوانيم بگوئيم.5»
درباره رواج بداخلاقی سیاسی و اهانت به مسئولان نظام، سیدمرتضی نبوی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام معتقد است: «نمی‌توان به بهانه انقلابی‌گری از بیان یا گفتمانی استفاده كرد كه سنخیتی با فرهنگ اسلامی ندارد. در طول تاریخ غالب مشكلات جامعه از افراط و تفریط پدید آمده است. گاهی تفریط انسان را به محافظه‌كاری، سكوت بی‌جا و سرباز زدن از وظایف وا می‌دارد و گاهی هم افراط، انقلابی‌ها را از مدار اخلاق، عدالت و تقوا خارج می‌سازد.6»
حضرت آیت‌الله مكارم شیرازی از مراجع تقلید نیز به‌تازگی در آغاز درس خارج فقه خود عنوان كردند: «اختلاف‌های سیاسی سبب نمی‌شود كه قلم و زبان روی حساب و كتاب نباشد. قلم و زبان‌ها باید روی حساب و كتاب باشد. ما باید مراقب باشیم كه نگویند در نظام اسلامی این مسائل رخ می‌دهد، افراد نیز باید مراقب باشند.7»
• آخرین هشدار
«من به بزرگان هم نصيحتى بكنم... مواضع درست گرفتن، حرف درست زدن، تحت تأثير خبرهاى دروغ قرار نگرفتن، اين هم وظيفه است. هزاران نفر در نظام اسلامى دارند محض رضاى خدا زحمت ميكشند و تلاش ميكنند و شب و روز خودشان را ميكُشند، براى اينكه طبق حركت اسلامى يك كارى انجام بگيرد، نظام اداره شود، وظائفِ بسيار سنگين انجام بگيرد؛ اما انسان يك خبر دروغى را بشنود، بنا كند همه اينها را زير سؤال بردن- مسئولين دولتى را، ديگران را، ديگران را- اين هم مصلحت نيست، اين هم خلاف است.» این نكته‌ای بود كه رهبر انقلاب بعد از هشدار خود به جوانان آن در دیدار با اعضای خبرگان رهبری بیان كردند.
آیت‌الله ممدوحی، عضو خبرگان رهبری در همین زمینه می‌گوید: «نبايد نسبت به شنيدن خبری كه در دروغ يا صحت آن شك وجود دارد، اعلام موضع كرد. عصبانيت در شنيدن برخی از خبرها، فضای تهمت را در جامعه گسترش خواهد داد.8»
اما رهبر انقلاب اسلامی در دیدار با اعضای خبرگان رهبری، در سخنانی صريح به همه به‌ويژه جوانان افزودند: «پيام من به همه كسانی كه حرف می‌زنند و يا در مطبوعات، وبلاگ‌ها و محيط های ديگر می‌نويسند اين است كه مخالفت كردن، رد كردن و محكوم كردن يك فكر سياسی و دينی يك چيز است و ابتلای به رفتار غير اخلاقی و دشنام و هتك حرمت چيز ديگر. من اين مسائل غير اخلاقی را قاطعانه و بطور كامل رد می‌كنم و نبايد انجام شود.»
آخرین و مهمترین نكته مربوط به موقعیت كنونی جمهوری اسلامی است. آیت‌الله خامنه‌ای ضمن بیان ضرورت حفظ آرامش در جامعه، تأكید كردند كه نباید كاری كنیم كه الگوی جمهوری اسلامی تضعیف شود. آیت‌الله امامی كاشانی در همین زمینه معتقد است:
«جامعه‌ای می‌تواند الگو باشد كه از نظر اخلاق هم جلو باشد، خلقش خلق انسانی باشد. پیغمبر اكرم(ص) رمز موفقیتش همین بود. البته قرآن، خود میدان دیگری دارد از نظر اعجاز و وحی. ولی اخلاق پیغمبر اكرم(ص) واقعاً نقش بسیار عجیبی داشت در دعوت جامعه بشری به اسلام. ما هم كه می‌خواهیم الگو باشیم برای جهان اسلام، انقلاب ما الگو باشد، باید دراین راستا حركت كنیم.9»
آیت‌الله آملی لاریجانی نیز دراین‌باره می‌گوید: «آلوده كردن فضای سياسی به ناهنجاری‌هايی مثل فحاشی و توهين و افتراء به نفع هيچ كسی نيست؛ چرا كه كشور و نظام ما اسلامی است، بنابراين بايد با عمل خودمان برای كل دنيا الگوسازی كنيم. اگر بنا باشد عده‌ای در صحنه سياسی كشور بخواهند رقيب خودشان را با اين روش از ميدان به‌دركنند، بدترين روش است.10»
واكنش‌ها و اظهارنظرها پیرامون سخنان رهبر انقلاب در دیدار با اعضای مجلس خبرگان، نشان‌دهنده این است كه ترمیم فضای اخلاقی كشور در حوزه سیاست، بیش از پیش به یك مطالبه عمومی تبدیل شده است.
+ نوشته شده در شنبه ششم فروردین ۱۳۹۰ ساعت 21:50 توسط تداوم بصيرت
|
